خبرگزاری آریا - در شرایطی که کشور علاوه بر نوسانات مزمن بازار ارز، با بحران
ژئوپلیتیکی و تنش‌های منطقه‌ای نیز روبرو شده است، احتمال دارد ریسک‌های
اقتصادی تشدید شود. جنگ و نااطمینانی سیاسی می‌توانند اثرگذاری نرخ ارز را
بیش از گذشته بر زنجیره تولید و تأمین صنایع مادر از جمله فولاد نمایان
کنند.
نوسانات نرخ ارز؛ چالش اصلی صنعت فولاد در تأمین مواد اولیه
بخش
بزرگی از مواد اولیه موردنیاز صنعت فولاد کشور از خارج تأمین می‌شود؛ از
جمله سنگ‌آهن خاص، فروآلیاژها، قراضه‌های فلزی استاندارد و برخی
افزودنی‌های شیمیایی. افزایش نرخ ارز باعث بالا رفتن قیمت تمام‌شده این
اقلام شده و در نتیجه فشار مضاعفی به تولیدکنندگان وارد می‌کند.
در
شرایطی که دلار افزایش می‌یابد، واردکنندگان مواد اولیه با چالش‌هایی مانند
تأمین نقدینگی، کاهش قدرت خرید و پیچیدگی‌های گمرکی مواجه می‌شوند. همچنین
با توجه به فضای تنش‌آلود منطقه‌ای، ممکن است بیمه‌های بین‌المللی،
محدودیت‌های بانکی و نقل‌وانتقال ارز با سختی بیشتری همراه شوند.
تولیدکنندگان فولاد نیز ممکن است در صورت تداوم این وضعیت، ناچار شوند بخشی
از هزینه‌ها را به مصرف‌کننده نهایی منتقل کنند. البته در صورتی که این
شرایط پایدار نباشد، بازار می‌تواند به ثبات نسبی بازگردد.
واردات تجهیزات صنعتی فولادسازی؛ قربانی نخست ناامنی منطقه‌ای
تأمین
تجهیزات و ماشین‌آلات تخصصی فولادسازی مانند کوره‌های القایی، تجهیزات
نورد، سیستم‌های کنترل دیجیتال و قطعات یدکی، وابسته به واردات است. با
افزایش نرخ ارز، هزینه واردات این تجهیزات افزایش می‌یابد. در صورت تداوم
تنش‌های منطقه‌ای، احتمال افزایش محدودیت در حمل‌ونقل بین‌المللی، دشواری
بیشتر در مسیرهای دریایی و اثرگذاری بر واردات این تجهیزات وجود دارد.
این
چالش‌ها در بلندمدت می‌توانند منجر به کاهش بهره‌وری، افزایش استهلاک خطوط
تولید و افت کیفیت محصولات شوند. از سوی دیگر، وابستگی بالا به تجهیزات
خارجی باعث می‌شود صنعت فولاد در برابر بحران‌های ژئوپلیتیکی و نوسانات
ارزی آسیب‌پذیر باقی بماند.
افزایش نرخ ارز و اثر آن بر قیمت فولاد
نرخ
ارز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر قیمت فولاد تأثیر می‌گذارد. افزایش
هزینه‌های تأمین مواد اولیه و تجهیزات، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش قیمت
نهایی محصولات فولادی باشد. در حال حاضر بازار فولاد داخلی نوساناتی را
تجربه می‌کند، اما تاکنون نشانه‌ای از جهش شدید قیمت یا بی‌ثباتی غیرعادی
گزارش نشده است.
در شرایط تنش‌زای کنونی، این نوسانات بیشتر جنبه روانی دارند و تصمیم‌گیری فعالان بازار را دشوار کرده‌اند. قیمت فولاد
به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی در پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز،
مستقیماً در هزینه تمام‌شده پروژه‌ها اثرگذار است. در برخی موارد ممکن است
با افزایش هزینه‌ها و فضای روانی، برخی پروژه‌ها با تاخیر یا کندی مواجه
شوند، هرچند گزارشی از توقف گسترده پروژه‌ها وجود ندارد.
اثر دومینویی نرخ ارز بر زنجیره تولید تا فروش فولاد
نرخ
ارز نه‌تنها در مرحله تأمین مواد اولیه، بلکه در تمام زنجیره تولید تا
توزیع محصولات فولادی نقش دارد. از حمل‌ونقل بین‌المللی گرفته تا هزینه
بیمه، تعرفه‌های گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر هزینه‌های جانبی،
همگی تابعی از نرخ ارز هستند.
در بازار داخلی نیز، نوسانات ارزی
می‌تواند موجب بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری واحدهای فروش شود. بسیاری از آن‌ها
برای حفظ سودآوری، قیمت‌ها را با دلار تطبیق می‌دهند. این امر ممکن است
منجر به کاهش اطمینان مشتریان و تعویق خرید در کوتاه‌مدت شود، هرچند تاکنون
نشانه‌ای از بروز رکود عمیق مشاهده نشده است.
صادرات فولاد؛ فرصت یا تهدید در سایه بی‌ثباتی ارزی و منطقه‌ای؟
افزایش
نرخ ارز به‌ظاهر می‌تواند صادرات فولاد را به‌صرفه‌تر کند؛ زیرا
تولیدکننده می‌تواند با نرخ بالاتری محصولات خود را به بازارهای خارجی عرضه
کند. اما این مزیت، در شرایط بی‌ثباتی فعلی تا حدی تحت‌الشعاع قرار گرفته
است.محدودیت در مبادلات بانکی، افزایش هزینه بیمه‌های حمل‌ونقل، اختلال
احتمالی در مسیرهای صادراتی و چالش بازگشت ارز صادراتی، از جمله ریسک‌هایی
هستند که صادرکنندگان فولاد ممکن است با آن مواجه شوند. در حال حاضر گزارشی
رسمی از بسته‌شدن بنادر منتشر نشده، اما اختلال یا کندی در برخی مسیرهای
منطقه‌ای امکان‌پذیر است.
واکنش بازار داخلی به نوسانات ارزی
بازار
داخلی فولاد نسبت به تغییرات نرخ ارز حساسیت دارد. در برخی موارد، افزایش
نرخ ارز می‌تواند به افزایش تقاضای زودهنگام یا احتیاطی از سوی برخی
خریداران منجر شود. این رفتار ممکن است باعث تشدید نوسانات کوتاه‌مدت در
بازار شود، اما شواهدی از شکل‌گیری حباب قیمتی در بازار فعلاً دیده نشده
است. در سوی دیگر، برخی خریداران واقعی و پروژه‌های عمرانی ممکن است به
دلیل افزایش هزینه‌ها، خریدهای خود را به تعویق بیندازند یا حجم سفارشات را
کاهش دهند.
چشم‌انداز قیمت فولاد با ادامه نوسانات ارزی و بحران ژئوپلیتیکی
تا
زمانی که بازار ارز و فضای سیاسی منطقه با ثبات همراه نشود، نمی‌توان
انتظار داشت قیمت فولاد به‌صورت پایدار تثبیت شود. جنگ و نااطمینانی، هم
عوامل روانی و هم عوامل بنیادی برای نوسان در بازار محسوب می‌شوند.
سیاست‌های
ارزی دولت، وضعیت صادرات نفت و گاز، سطح ذخایر ارزی و روابط بین‌الملل از
جمله عوامل کلیدی در پیش‌بینی آینده بازار فولاد هستند. بنابراین، هرگونه
تحلیل درباره آینده صنعت فولاد نیازمند بررسی همزمان شاخص‌های اقتصادی و
سیاسی است.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت ریسک ارزی در صنعت فولاد
با
توجه به نقش حیاتی نرخ ارز در ساختار هزینه‌ای صنعت فولاد، تدوین و اجرای
سیاست‌های مشخص برای کاهش ریسک‌های ارزی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
نوسانات ارزی علاوه بر آنکه بر قیمت تمام‌شده محصولات اثر می‌گذارد، موجب
ناپایداری در برنامه‌ریزی‌های مالی و تولیدی نیز می‌شود. ازاین‌رو، فعالان
صنعت فولاد، به‌ویژه تولیدکنندگان و واردکنندگان، نیازمند استفاده از
ابزارها و سیاست‌هایی برای پوشش و مدیریت ریسک ناشی از نرخ ارز هستند.
راهکارها:
- استفاده از قراردادهای پوشش ریسک ارزی: بهره‌گیری از ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی یا اختیار معامله برای تثبیت نرخ ارز آینده.
- توسعه داخلی‌سازی مواد اولیه و تجهیزات: سرمایه‌گذاری در استخراج
داخلی، تولید فروآلیاژها و ساخت قطعات صنعتی جهت کاهش وابستگی به واردات.
- تخصیص ارز ترجیحی برای واردات اقلام راهبردی: در شرایط خاص، دولت
می‌تواند برای واردات فروآلیاژها یا تجهیزات خاص، ارز با نرخ ترجیحی اختصاص
دهد.
- ایجاد صندوق پوشش نوسانات ارزی ویژه صنایع مادر: تشکیل صندوقی با مشارکت دولت و بخش خصوصی برای جبران زیان‌های ناشی از نوسانات ارزی.
- ثبات و شفافیت در سیاست‌های ارزی دولت: کاهش تغییرات مکرر در مقررات ارزی، شفاف‌سازی در نرخ ارز نیما، ضوابط صادراتی و تخصیص ارز.
- افزایش سواد مالی و آموزش ابزارهای ارزی به مدیران صنایع: آشنایی با
روش‌های پوشش ریسک، تأمین مالی ارزی و کار با سامانه‌های بین‌المللی
معاملاتی.